Trong ngành cơ khí, dụng cụ đo độ chính xác gia công đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm tra, đánh giá và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Các thiết bị đo này giúp xác định sai số, độ nhám bề mặt, độ song song, vuông góc, từ đó tối ưu hóa quy trình sản xuất và nâng cao hiệu suất gia công. Vậy có những loại dụng cụ đo nào được sử dụng phổ biến? Làm sao để chọn lựa thiết bị phù hợp? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!

Dụng cụ đo độ chính xác gia công là gì?

Dụng cụ đo độ chính xác gia công là các thiết bị chuyên dụng được sử dụng để kiểm tra và đánh giá độ chính xác của sản phẩm sau khi gia công. Chúng giúp xác định các thông số quan trọng như kích thước, độ phẳng, độ nhám, độ vuông góc, độ đồng trục… nhằm đảm bảo rằng chi tiết được gia công đúng theo yêu cầu kỹ thuật. 

Các dụng cụ này bao gồm thước cặp, panme, đồng hồ so, máy đo tọa độ CMM, thiết bị đo laser và nhiều loại khác, tùy theo mức độ yêu cầu và độ chính xác cần đạt được trong từng lĩnh vực sản xuất.

Xem thêm: Sản xuất cơ khí là gì? Khái niệm cơ bản trong sản xuất cơ khí

Những cấp độ chính xác trong gia công

Trong gia công cơ khí, độ chính xác được phân thành 20 cấp độ theo thứ tự giảm dần, bắt đầu từ 01, 0, 1, 2, 3, 4… cho đến 17, 18. Cụ thể:

• Cấp 01 đến 1: Được xếp vào nhóm siêu chính xác, yêu cầu độ sai số cực kỳ nhỏ.
• Cấp 1 đến 5: Thuộc nhóm có độ chính xác cao, thường áp dụng cho các chi tiết yêu cầu kỹ thuật khắt khe và dụng cụ đo lường.
• Cấp 6 đến 11: Được xem là cấp độ chính xác trung bình, chủ yếu dùng cho các mối ghép cơ khí.
• Cấp 12 đến 18: Độ chính xác thấp hơn, phù hợp với các mối ghép tự do, không đòi hỏi yêu cầu cao về kích thước hay dung sai.

Các loại dụng cụ đo độ chính xác gia công thông dụng

Dưới đây là các loại dụng cụ đo độ chính xác trong gia công thông dụng nhất hiện nay.

Đồng hồ so

Đồng hồ so là thiết bị quan trọng trong kiểm tra sai số hình học của chi tiết gia công, giúp xác định các yếu tố như độ côn, độ cong hay độ ô van. Ngoài ra, nó còn hỗ trợ kiểm tra vị trí tương quan giữa các chi tiết lắp ráp, bao gồm độ song song, vuông góc, độ đảo và độ không đồng trục, đảm bảo độ chính xác cao trong gia công cơ khí.

Thước đo chiều cao và thước đo chiều sâu

Thước đo chiều cao là thiết bị có độ chính xác cao, chuyên dùng để đo kích thước theo phương thẳng đứng hoặc đánh dấu khoảng cách từ điểm gốc của vật thể. Đây là công cụ không thể thiếu trong sản xuất và gia công cơ khí. Đặc biệt, phần mỏ động của thước có thể lắp thêm mũi đo hoặc mũi vật dấu, trong khi thước chính được cố định trên đế gang để đảm bảo sự ổn định khi đo.

Thước cặp

Thước cặp bao gồm các bộ phận chính như thân thước, hàm kẹp, vít giữ và vạch chia độ. Dụng cụ này có nhiều dải đo khác nhau, phục vụ việc đo kích thước giới hạn như chiều dài, chiều sâu, khoảng cách hay đường kính lỗ. Với độ chính xác dao động từ ±(0,02÷0,05) mm, thước cặp được sử dụng rộng rãi trong ngành cơ khí.

Panme đo sâu

Panme đo sâu được thiết kế chuyên dụng để đo độ sâu của rãnh, lỗ bậc hoặc bậc thang. Cấu tạo của nó tương tự như panme đo ngoài, nhưng phần thân được thay thế bằng cân ngang có mặt đáy giúp thực hiện phép đo một cách chính xác và ổn định.

Panme đo trong

Dụng cụ này được sử dụng để đo đường kính lỗ và chiều rộng rãnh có kích thước từ 50mm trở lên. Để tăng phạm vi đo, panme đo trong đi kèm với các trục nối có độ dài khác nhau. Cách đọc kết quả đo tương tự như panme đo ngoài, nếu sử dụng trục nối thì giá trị đo được tính bằng tổng trị số đọc trên panme và chiều dài trục nối.

Panme đo ngoài

Panme đo ngoài là thiết bị đo chính xác cao, được dùng để xác định chiều dài, chiều rộng, độ dày và đường kính ngoài của chi tiết. Độ chính xác của panme đo ngoài có thể đạt đến ±(0,005÷0,01) mm. Một số loại panme còn được tích hợp thước phụ với các vạch chia nhỏ trên ống bao thước chính, giúp đọc được giá trị chính xác đến phần ngàn mm.

Calip

Calip là dụng cụ kiểm tra nhanh trong quy trình sản xuất hàng loạt, giúp xác định xem chi tiết có nằm trong phạm vi dung sai cho phép hay không. Dựa vào chức năng, calip được chia thành nhiều loại như calip đo trong, calip đo ngoài, calip đo côn. Đối với calip đo lỗ, người ta sử dụng calip nút, trong khi calip đo ngoài thường là calip hàm.

Căn mẫu

Căn mẫu là một loại chuẩn đo lường có độ chính xác cao, được sử dụng trong kiểm tra dụng cụ đo, máy đo và điều chỉnh máy gia công chi tiết chính xác. Căn mẫu thường có dạng hình hộp chữ nhật với hai mặt đo phẳng và song song. Khi cần ghép các miếng căn mẫu để đạt kích thước mong muốn, người ta ưu tiên chọn số lượng căn ít nhất và sử dụng các miếng có kích thước phần thập phân nhỏ trước để đảm bảo độ chính xác cao nhất.

Xem thêm: Đầu kẹp dao là gì? Cấu tạo và các loại đầu kẹp phổ biến nhất

Cách lựa chọn thiết bị đo lường CNC phù hợp với nhu cầu

Việc chọn thiết bị đo lường CNC phù hợp không chỉ giúp đảm bảo độ chính xác trong gia công mà còn tối ưu hóa hiệu suất làm việc. Dưới đây là các yếu tố quan trọng cần cân nhắc:

1. Xác định yêu cầu đo lường cụ thể

Trước tiên, cần xác định rõ mục đích sử dụng thiết bị đo, chẳng hạn như:

• Đo kích thước tổng thể của chi tiết.
• Kiểm tra độ chính xác hình học (độ song song, độ vuông góc, độ đảo, độ ô van…).
• Đánh giá độ nhám bề mặt.
• Đo tọa độ không gian của chi tiết phức tạp.

2. Chọn thiết bị có độ chính xác phù hợp

• Nếu yêu cầu sai số rất nhỏ, nên chọn các thiết bị có độ chính xác cao như máy đo tọa độ CMM hoặc máy đo laser.
• Đối với kiểm tra nhanh trong sản xuất hàng loạt, có thể sử dụng calip, thước cặp điện tử hoặc đồng hồ so.

3. Xem xét loại vật liệu và kích thước chi tiết gia công

• Đối với chi tiết lớn, cần chọn thiết bị đo có phạm vi đo rộng, như cánh tay đo CMM di động.
• Với chi tiết nhỏ, nên ưu tiên các thiết bị có đầu dò tinh vi để đảm bảo độ chính xác.

4. Đánh giá khả năng tự động hóa

• Nếu cần tích hợp vào dây chuyền sản xuất CNC, nên chọn các thiết bị đo có khả năng kết nối với phần mềm CAD/CAM, tự động thu thập và phân tích dữ liệu.
• Các hệ thống đo không tiếp xúc bằng laser hoặc quang học phù hợp cho đo lường nhanh và chính xác cao.

5. Lựa chọn thương hiệu uy tín và dịch vụ hỗ trợ

• Các thương hiệu nổi tiếng như Mitutoyo, Zeiss, Hexagon, Renishaw có độ tin cậy cao, đảm bảo chất lượng.
• Nên chọn đơn vị cung cấp có dịch vụ bảo trì, hiệu chuẩn định kỳ để duy trì độ chính xác của thiết bị.

6. Xem xét ngân sách và hiệu suất đầu tư

• Cân nhắc chi phí đầu tư ban đầu và lợi ích dài hạn.
• Nếu chỉ cần đo các chi tiết đơn giản, có thể chọn thiết bị đo cầm tay, thay vì đầu tư vào máy đo CMM đắt tiền.

Mẹo bảo quản phụ kiện đo lường CNC đúng cách

Phụ kiện đo lường CNC đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo độ chính xác của quá trình gia công. Để duy trì hiệu suất và tuổi thọ của các thiết bị này, cần áp dụng các phương pháp bảo quản đúng cách như sau:

1. Vệ sinh thiết bị sau mỗi lần sử dụng

• Sử dụng khăn mềm hoặc chổi chuyên dụng để loại bỏ bụi bẩn, dầu mỡ trên bề mặt thiết bị.
• Không dùng dung dịch tẩy rửa có tính ăn mòn mạnh, nên chọn dung dịch chuyên dụng cho dụng cụ đo.
• Đối với các thiết bị có bộ phận quang học hoặc điện tử, sử dụng khí nén để làm sạch mà không gây hư hại.

2. Bảo quản trong môi trường khô ráo, thoáng mát

• Độ ẩm cao có thể làm thiết bị bị gỉ sét, đặc biệt là các phụ kiện kim loại như panme, thước cặp, calip.
• Nên bảo quản trong hộp chống ẩm hoặc đặt gói hút ẩm trong tủ đựng dụng cụ đo.
• Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời hoặc nơi có nhiệt độ cao để không làm biến dạng các bộ phận nhạy cảm.

3. Sử dụng dầu chống gỉ đối với dụng cụ kim loại

• Các thiết bị như panme, thước cặp, đồng hồ so nên được bôi một lớp dầu chống gỉ nhẹ trước khi cất giữ.
• Không bôi dầu lên các bộ phận đo lường tiếp xúc trực tiếp với chi tiết gia công để tránh ảnh hưởng đến độ chính xác.

4. Kiểm tra và hiệu chuẩn định kỳ

• Các thiết bị đo lường CNC cần được kiểm tra định kỳ theo tiêu chuẩn của nhà sản xuất.
• Nếu phát hiện sai số vượt mức cho phép, cần gửi thiết bị đến trung tâm hiệu chuẩn để điều chỉnh lại.
• Ghi chép lịch bảo trì, hiệu chuẩn để theo dõi tình trạng của từng thiết bị.

Dụng cụ đo độ chính xác gia công đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm, đảm bảo độ chính xác trong quá trình gia công cơ khí. Việc lựa chọn, sử dụng và bảo quản đúng cách các thiết bị đo lường không chỉ giúp nâng cao hiệu suất sản xuất mà còn giảm thiểu sai số, tối ưu hóa quy trình gia công. 

Để cập nhật thêm nhiều kiến thức bổ ích về máy CNC và thông tin liên quan đến ngành gia công cơ khí, đừng quên theo dõi trang TULOCTECH ngay hôm nay!

CÔNG TY TNHH MTV KỸ THUẬT TÚ LỘC

• Trụ Sở Chính: 451 Lý Thường Kiệt, Phường 9, Quận Tân Bình, TP.HCM ( Số mới 373/1/133 Lý Thường Kiệt, Phường 9, Quận Tân Bình, TP. HCM)
• Chi nhánh TLT – Hồ Chí Minh: 197 Võ Văn Bích, X. Tân Thạnh Đông, H. Củ Chi, TP. HCM
• Chi Nhánh TLT – Hà Nội: Km 6 Võ Văn Kiệt, Thôn Đoài, X.Nam Hồng, H. Đông Anh, Thủ đô Hà Nội
• Chi nhánh TLT – Bắc Ninh: Đ. Lê Thái Tổ, P. Võ Cường, TP. Bắc Ninh (Kế bên Honda, đối diện Toyota)
• Hotline: 1900.98.99.06